Bu rehber, sanayi tesislerinde emisyon yönetimlerini ve uygulamalarını SKHKKY (Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği), İSG (İş Sağlığı Güvenliği) Kanunu, Resmi Yönetmelikler ve Mevzuatlarına Uyum kapsamında öğretici nitelikte; Türkiye'deki sanayi tesislerine yönelik yasal, teknik ve uygulamalı bilgilerle zenginleştirilmiş, tüm sektörler
1. Giriş ve Mevzuat Genel Bakış
1.1. Sanayide Emisyon Yönetiminin Önemi
Sanayi tesisleri, modern ekonomilerin bel kemiğini oluşturmakla birlikte, faaliyetleri sırasında çevreye çeşitli kirleticiler salarlar. Bu kirleticiler arasında gaz halinde olanlar, partiküller, ağır metaller ve organik bileşikler bulunur. Atmosfere salınan bu emisyonlar, hava kalitesinin bozulmasına, insan sağlığının zarar görmesine ve ekosistemlerin zarar görmesine yol açar. Özellikle yağ buharları ve yanma gazları, iş sağlığı ve çevre açısından kritik riskler taşır.
Bu nedenle sanayi tesislerinde emisyonların etkin şekilde yönetilmesi, kontrol edilmesi ve mevzuata tam uyum sağlanması hayati önem taşımaktadır. Emisyonların izlenmesi, kontrolü ve raporlanması sadece çevresel sorumluluk değil, aynı zamanda yasal bir zorunluluktur. Türkiye’de bu alan, başta 2872 sayılı Çevre Kanunu olmak üzere çeşitli yönetmelik ve standartlarla düzenlenmektedir.
1.2. Türkiye’de Emisyon Yönetimini Düzenleyen Temel Mevzuatlar
Türkiye’de sanayi emisyonlarını düzenleyen temel mevzuatlar şunlardır:
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu (1983): Çevre kirliliğinin önlenmesi, izlenmesi ve kontrolü için genel çerçeveyi belirler.
- Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY): Sanayi tesislerinden kaynaklanan hava kirliliğini önlemeye yönelik teknik ve idari esasları düzenler.
- Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik: Özellikle yakma tesislerinden çıkan gazların emisyon sınırlarını ve ölçüm yöntemlerini belirler.
- 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu: İşyerlerinde çalışanların sağlık ve güvenliğini koruma amacıyla emisyonlara karşı alınacak önlemleri ve işveren yükümlülüklerini tanımlar.
- Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik: Kimyasal maddelerden kaynaklanan sağlık risklerinin önlenmesine yönelik tedbirleri içerir.
- EN 12921-4 Standardı: Endüstriyel filtre sistemleri ve yağ buharı filtrelemesi ile ilgili Avrupa standardı.
Bunların dışında, hava kalitesi yönetimi ve izleme kapsamında çeşitli Avrupa Birliği direktifleri (örneğin 2008/50/EC) ve Türk Standartları Enstitüsü (TSE) standartları da uygulanmaktadır.
1.3. Emisyon Yönetiminin Kapsamı ve Uygulama Alanları
SKHKKY ve ilgili diğer mevzuatlar, sanayi tesislerinin kuruluş aşamasından işletme sürecine kadar emisyonların kontrolünü kapsar. Bu kapsamda:
- Tesis kurulumu ve işletmesi için Çevre İzin ve Lisans başvurularında uyulması gereken teknik kriterler,
- Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) süreçlerinde emisyon hesaplamaları,
- İşletme sırasında emisyonların ölçülmesi, izlenmesi ve raporlanması,
- İlgili mevzuatlara uygunluk denetimleri,
- Çalışanların maruz kalabileceği emisyonlara karşı iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin uygulanması,
- Emisyon kontrol teknolojilerinin kullanımı,
- Sürekli emisyon ölçüm sistemlerinin (SEÖS) kurulması ve işletilmesi,
Kütlesel debi hesaplamaları ve hava kalitesi modellemesi gibi alanlar yer almaktadır.
1.4. Sanayide Emisyon Türleri ve Kaynakları
Sanayi tesislerinde emisyonlar başlıca şu kaynaklardan ortaya çıkar:
Baca Kaynaklı Emisyonlar: Yakma tesisleri, proses bacaları, üretim hatları gibi noktasal kaynaklardan atmosfere çıkan gaz ve partiküller.
Baca Dışı Emisyonlar: Kırma, eleme, taşıma, depolama gibi süreçlerden yayılan tozlar ve uçucu maddeler.
Yağ Buharı ve Organik Madde Emisyonları: Talaşlı imalat, metal işleme, gıda üretimi gibi sektörlerde ortaya çıkan yağ bazlı buharlar.
Gaz Türbinleri ve Kojenerasyon Tesisleri Emisyonları: Enerji üretiminde kullanılan gaz türbinlerinden kaynaklanan emisyonlar.
Kaçak Emisyonlar: Tesis içindeki sızıntılar, vent ve nefesliklerden atmosfere yayılan gazlar.
1.5. Emisyon Ölçümü, İzlenmesi ve Raporlanması
Emisyon yönetiminde ölçüm ve izleme, tesislerin mevzuata uygunluğunu teyit etmek için kritik bir adımdır. Ölçümler TS EN, EPA, DIN, CEN gibi uluslararası standartlara uygun metotlarla yapılır.
Emisyon Ölçüm Noktaları: Kolay erişilebilir, tehlikesiz, standarda uygun yerler belirlenir.
Ölçüm Metotları: Toz için izokinetik ölçümler, gazlar için farklı spektroskopik ve kimyasal analiz teknikleri kullanılır.
Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri (SEÖS): Belirli kapasitedeki tesislerde zorunlu hale gelmiştir.
Raporlama: Ölçüm sonuçları, işletme şartları, yakıt türleri ve proses bilgileri ile birlikte yetkili kurumlara düzenli olarak sunulur.
1.6. Emisyon Kontrol Teknolojileri
Sanayi tesislerinde emisyonların azaltılması için kullanılan teknolojiler şunlardır:
Filtrasyon Sistemleri: Elektrofiltreler, torba filtreler, yağ buharı filtre sistemleri (örneğin Emist Yağ Buharı Filtreleme Sistemleri).
Gaz Arıtma Sistemleri: Scrubber’lar, katalitik konvertörler, kükürt giderme sistemleri.
Yakıt Değişikliği ve İyileştirme: Daha temiz yakıt kullanımı, yanma verimliliği optimizasyonu.
Sızıntı ve Kaçak Kontrolü: Vent ve nefesliklerde kaçakların azaltılması.
2. Sanayi Tesislerinde Emisyon Yönetimi Detayları
2.1. Emisyon Kaynaklarının Detaylı Sınıflandırması
Sanayi tesislerinde emisyonların doğru şekilde yönetilmesi için kaynakların detaylı sınıflandırılması gerekir:
| Emisyon Kaynağı | Açıklama | Örnek Sektörler |
|---|---|---|
| Baca Kaynaklı Emisyonlar | Yakma ve proses bacalarından çıkan gaz ve toz | Enerji, metal, kimya |
| Baca Dışı Emisyonlar | Toz, uçucu maddeler, mekanik işlemlerden kaynaklı | Maden, taş ocakları, nakliye |
| Yağ Buharı Emisyonları | Talaşlı imalat ve yağ bazlı proseslerden çıkan buhar | Metal işleme, otomotiv |
| Kaçak Emisyonlar | Vent, nefeslik, sızdırmalar | Tüm tesisler |
| Gaz Türbinleri Emisyonları | Elektrik üretiminde kullanılan gaz türbinleri | Enerji sektörü |
- Tesis kapasitesi ve üretim hacmi
- Kullanılan yakıt ve hammaddeler
- Proses tipleri ve kimyasal reaksiyonlar
- Önceki emisyon ölçüm sonuçları
- Yasal sınır değerler ve standartlar
Ölçülen başlıca parametreler şunlardır:
- Toz (PM10, PM2.5)
- Karbon monoksit (CO)
- Kükürt dioksit (SO2)
- Azot oksitler (NOx)
- Uçucu Organik Bileşikler (VOC)
- Karbon dioksit (CO2)
- Ağır metaller (Pb, Cd, Hg vb.)
2.3. Emisyon Ölçüm Teknikleri
İzokinetik Toz Ölçümü: Toz emisyonlarının doğru ölçümü için kullanılan yöntemdir.
Gaz Analizi: NDIR, FTIR, UV-Vis spektroskopisi gibi cihazlarla gazların ölçümü yapılır.
Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri (SEÖS): Kritik tesislerde kullanılır, gerçek zamanlı veri sağlar.
Numune Alma ve Laboratuvar Analizleri: Karmaşık bileşikler için numune alınır ve laboratuvar ortamında analiz edilir.
3. Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği - (SKHKKY) ve Teknik Uygulamalar
3.1. SKHKKY'nin Amaçları ve Kapsamı
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY), 23 Haziran 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup, Türkiye’de sanayi tesislerinden atmosfere salınan kirleticilerin kontrolü, azaltılması ve izlenmesini kapsamlı şekilde düzenlemektedir.
Yönetmeliğin temel amaçları şunlardır:
- Sanayi tesislerinden kaynaklanan hava kirliliğinin önlenmesi ve azaltılması,
- Hava kalitesinin iyileştirilmesi ve sürdürülebilir çevre sağlanması,
- Kirletici emisyonların ölçülmesi, izlenmesi ve raporlanması için teknik ve idari esasların belirlenmesi,
- Emisyon sınır değerlerinin uygulanması ve denetim mekanizmalarının oluşturulması.
Yönetmelik, Türkiye’de faaliyet gösteren tüm sanayi tesislerini ve yanma tesislerini kapsar.
3.2. Yönetmelik Kapsamındaki Sanayi Tesisleri
Yönetmelikte belirtilen tesisler arasında:
Yakma Tesisleri: Katı, sıvı ve gaz yakıt kullanan kazanlar, fırınlar, enerji üretim birimleri, gaz türbinleri.
Metal İşleme ve Üretim Tesisleri: Dökümhane, talaşlı imalat, metal kaplama.
Kimya Sanayi Tesisleri: Kimyasal reaksiyon prosesleri, solvent kullanımı.
Gıda ve Tekstil Sanayii: Özellikle yağ bazlı buharların oluştuğu prosesler.
Diğer Sanayi Tesisleri: Plastik, kauçuk, kağıt, çimento vb.
3.3. Emisyon Sınır Değerleri
SKHKKY, sanayi tesislerinden kaynaklanan kirleticiler için farklı sektörlere ve tesis tiplerine göre emisyon sınır değerleri belirler.
| Kirletici | Sınır Değeri (mg/Nm³) | Notlar |
|---|---|---|
| Toz | 50–30 (sektöre göre değişir) | İzokinetik ölçüm zorunlu |
| Kükürt Dioksit (SO₂) | 200–400 | Yakıt türüne göre farklılık var |
| Azot Oksitler (NOx) | 150–300 | Yakıt ve proses koşullarına bağlı |
| Karbon Monoksit (CO) | 100–200 | |
| Uçucu Organik Bileşikler (VOC) | 20–50 | Kimya sektörü özel sınırları var |
Bu sınırlar, tesis kapasitesi, yakıt tipi ve üretim proseslerine göre yönetmelikte detaylı olarak düzenlenmiştir.
3.4. Ölçüm ve İzleme Yükümlülükleri
Yönetmelik, tüm sanayi tesislerinin periyodik olarak emisyon ölçümü yapmasını ve sonuçları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na bildirmesini zorunlu kılar.
Ölçüm Sürekliliği: Bazı tesislerde Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi (SEÖS) kurulması zorunludur.
Ölçüm Yöntemleri: TS EN ve EPA standartlarına uygun metodolojiler kullanılmalıdır.
Raporlama: Ölçüm sonuçları yılda en az bir kez olmak üzere bakanlığa iletilir.
Denetimler: Bakanlık ve yetkili denetim birimleri ölçüm sonuçlarını kontrol eder ve uygunsuzluk halinde yaptırım uygular.
3.5. Emisyon Azaltma Teknikleri
SKHKKY, emisyonların sınır değerlerin altında tutulması için kullanılacak teknolojileri ve uygulamaları belirtir:
Filtre ve Temizleme Sistemleri: Elektrofiltreler, torba filtreler, scrubber’lar, yağ buharı filtre sistemleri.
Yakıt Kalitesi ve Yanma İyileştirme: Düşük kükürtlü yakıt kullanımı, gelişmiş brülörler.
Enerji Verimliliği: Yakma proseslerinin optimize edilmesi.
Atık Gazların Yönetimi: Geri dönüşüm ve arıtma sistemlerinin kurulması.
3.6. Çevre İzin ve Lisans Süreci
SKHKKY kapsamında sanayi tesislerinin Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak faaliyet göstermesi zorunludur.
- Tesisler, Çevre İzni almadan işletmeye alınamaz.
- İzin başvurusunda, emisyon kontrol sistemlerinin teknik detayları ve performansları sunulmalıdır.
- İzin belgesi belirli sürelerle yenilenir ve performans raporları değerlendirilir.
3.7. SKHKKY’nin İSG ile İlişkisi
SKHKKY ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu arasındaki entegrasyon çok önemlidir. Emisyonların kontrolü, çalışanların sağlığını doğrudan etkiler. Bu nedenle:
- Emisyonların sağlık riskleri analiz edilmelidir.
- Filtrasyon sistemleri ve havalandırma tasarımları İSG mevzuatına uygun olmalıdır.
- İşverenler çalışanların maruz kalma düzeylerini izlemeli ve gerekli tedbirleri almalıdır.
3.8. SKHKKY Uygulama Örnekleri
| Parametre | Değer / Açıklama |
|---|---|
| Yakıt Türü | Linyit |
| Isıl Güç | 5 MW |
| Emisyonlar | Toz, SO₂, NOx |
| Emisyon Kontrolü | Elektrofiltre, kükürt giderici sistem |
| Ölçüm Metodu | TS EN 13284-1 İzokinetik Toz |
| Raporlama Sıklığı | Yıllık |
| Parametre | Değer / Açıklama |
|---|---|
| İşlem | CNC Torna |
| Emisyon Türü | Yağ buharı, aerosol |
| Filtrasyon Sistemi | Emist Yağ Buharı Filtre Sistemi |
| Filtre Ömrü | 3-5 yıl |
| Uygunluk | EN 12921-4 |
Sanayi tesislerinde özellikle yağ buharı, toz, kimyasal gazlar ve diğer zararlı emisyonların kontrolü İSG Kanunu’nun önemli bir parçasıdır.
Temel Yükümlülükler:
- İşverenler, çalışma ortamındaki tüm sağlık risklerini değerlendirmek ve önlem almakla yükümlüdür.
- Özellikle solunabilir yağ partikülleri gibi sağlık açısından kritik emisyonlar için uygun filtrasyon ve havalandırma sistemleri kurulmalıdır.
- İşçilerin maruziyeti ölçülmeli ve kayıt altına alınmalıdır.
- Periyodik sağlık kontrolleri yapılmalıdır.
4.2. İlgili Yönetmelikler ve Standartlar
Sanayi tesislerinde emisyonların ve çalışanların korunmasına yönelik başlıca mevzuatlar şunlardır:
Çalışanların Sağlık Gözetimine İlişkin Yönetmelik (RG 2013/28717): İşyerinde maruziyet düzeyine göre sağlık gözetiminin nasıl yapılacağı düzenlenir.
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik (RG 2013/28717): Kimyasal maddelerin kullanımı ve maruziyetin sınırlandırılması için alınacak önlemler belirtilir.
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (RG 2013/28809): Filtrasyon sistemleri ve diğer teknik ekipmanların güvenli kullanımı ile ilgilidir.
EN 12921-4 Standardı: Özellikle yağ buharı filtre sistemlerinin tasarım, performans ve test kriterlerini belirler.
4.3. Yağ Buharı Emisyonlarının Sağlığa Etkileri ve Risk Değerlendirmesi
Sanayi ortamlarında oluşan yağ buharları, solunduğunda çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir:
- Solunum yolu tahrişi
- Akciğer fonksiyonlarında azalma
- Kronik bronşit ve astım
- Meslek hastalıkları
Bu nedenle risk değerlendirmesi yapılmalı, maruziyet sınırları belirlenmeli ve gerekli mühendislik kontrolleri uygulanmalıdır.
4.4. Emisyonların Kontrolünde Filtrasyon Sistemlerinin Rolü
Uygun filtre sistemleri, işyerindeki zararlı partiküllerin ve buharların azaltılmasında kritik öneme sahiptir. Filtrasyon sistemlerinin avantajları:
- Yüksek verimli partikül ve buhar tutma
- Uzun ömürlü ve düşük bakım gereksinimi
- Enerji tüketiminde tasarruf
- İş gücü kaybının önlenmesi
4.5. İSG Denetimleri ve Yaptırımlar
İSG denetimlerinde emisyon kontrolü ve filtrasyon sistemlerinin uygunluğu incelenir. Uygunsuzluk halinde para cezaları, faaliyet durdurma ve idari yaptırımlar uygulanabilir.
4.6. Çalışan Eğitimleri ve Bilinçlendirme
İSG mevzuatına uyum için çalışanların bilinçlendirilmesi şarttır. Eğitimlerde;
- Emisyon kaynakları ve riskleri
- Filtrasyon sistemlerinin kullanımı ve bakımı
- Kişisel koruyucu donanımların önemi vurgulanmalıdır.
5. Uygulama Pratikleri, Ölçüm, Raporlama ve Denetimler
5.1. Emisyon Ölçüm Teknikleri ve Standartları
Sanayi tesislerinde emisyonların doğru ve güvenilir şekilde ölçülmesi, yönetim ve mevzuat uyumu açısından büyük önem taşır.
Ölçüm Yöntemleri:
İzokinetik Ölçümler: Katı partiküllerin atmosfere salınımını doğru biçimde belirlemek için kullanılır.
Gaz Analizörleri: SO2, NOx, CO, VOC gibi gazların miktarlarının tespiti için.
Gravimetrik Yöntem: Toz miktarını belirlemek için tartı yöntemi.
Spektroskopik Yöntemler: Emisyon gazlarının kimyasal bileşim analizi.
Uluslararası ve Ulusal Standartlar:
TS EN ISO 9096
TS EN 13284-1 (Toz ölçümü)
TS EN 14791 (Gaz analizörleri)
EPA Methodlar
5.2. Ölçüm Noktalarının Belirlenmesi
Ölçüm noktaları; emisyon kaynağına göre, tesis içerisindeki baca, kanal ve egzoz çıkışlarında belirlenir. Ölçüm noktası seçimi;
- Gazın homojen dağılımına uygun,
- Yeterli çap ve erişilebilirlikte,
- Ölçüm ekipmanlarının sağlıklı çalışmasını sağlayacak şekilde olmalıdır.
5.3. Ölçüm Periyodları ve Raporlama
Periyodik ölçüm zorunluluğu: Yıllık veya yönetmeliklerde belirtilen diğer sürelerde yapılır.
Ölçüm sonuçları; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na, ilgili İSG kurumlarına ve diğer denetleyici kuruluşlara raporlanır.
Ölçüm raporlarında; tesis bilgileri, ölçüm yöntemi, kullanılan cihazlar, ölçüm sonuçları, ölçüm tarihleri ve değerlendirme yer almalıdır.
5.4. Emisyon Limit Değerleri ve Uygunluk
Yönetmeliklerde belirtilen emisyon limit değerlerine uygunluk kontrol edilir. Uygunluk sağlanmadığında;
- Düzeltici faaliyet planlanmalı,
- Teknolojik iyileştirmeler yapılmalı,
- Gerekirse tesis faaliyeti kısıtlanabilir veya durdurulabilir.
5.5. Denetim Süreci
- Bakanlık ve ilgili kurumların yetkili denetçileri tarafından periyodik ve şikayet bazlı denetimler yapılır.
- Denetimlerde; ölçüm sonuçları, tesis ekipmanları, raporlar, bakım kayıtları incelenir.
- Uygunsuzluk durumunda idari para cezaları uygulanır, gerekiyorsa yasal süreç başlatılır.
5.6. İyileştirme ve Sürekli Takip
- Ölçüm ve denetim sonuçlarına göre iyileştirme planları hazırlanmalı ve uygulanmalıdır.
- Emisyon değerleri sürekli izlenmeli, online sistemlerle anlık takip sağlanmalıdır.
- İşletmeler kendi iç denetim mekanizmalarını kurmalıdır.
6. Teknik Terimler ve Açıklamaları
| Terim | Açıklama |
|---|---|
| Emisyon | Atmosfere yayılan gazlar, partiküller veya kimyasal maddelerdir. Sanayi kaynaklı başlıca emisyonlar: SO₂, NOx, CO, VOC ve tozdur. |
| İmisyon | Belirli bir bölgede atmosferdeki kirletici yoğunluğudur. |
| İzokinetik Ölçüm | Gaz akış hızına eşit hızda örnek alınarak yapılan ve toz-partikül ölçümünde kullanılan yöntemdir. |
| TS EN Standartları | TSE tarafından kabul edilen Avrupa normlarıdır; emisyon ölçüm cihazları için kalibrasyon ve test esaslarını belirler. |
| SKHKKY | Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği; kirletici emisyonların sınırlandırılmasını düzenler. |
| İSG Kanunu | 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu; işverenlere çalışan sağlığını koruma yükümlülüğü getirir. |
| EN 12921-4 | Yağ buharı ve aerosollerin filtrelenmesi için Avrupa standardı; test ve performans kriterlerini belirler. |
| VOC | Uçucu Organik Bileşikler; buharlaşarak çevre ve insan sağlığına zarar verebilen kimyasallardır. |
| Partikül Madde (Toz) | Havada asılı kalan katı veya sıvı küçük parçacıklardır. Solunması sağlık riski oluşturabilir. |
| Emisyon Limit Değerleri | Yönetmeliklerde tanımlanan, tesislerin salabileceği maksimum kirletici miktarlarıdır. |
| Akredite Laboratuvar | Yetkili, standartlara uygun ölçüm yapma sertifikasına sahip laboratuvarlardır. |
| Scrubber (Yıkayıcı) | Gazlardaki kirleticileri sıvı ile yıkayarak gideren emisyon kontrol cihazıdır. |
| Elektrofiltre | Elektrik yükü ile partikülleri tutarak gaz akışından ayıran filtre sistemidir. |
| Desülfürizasyon | SO₂ emisyonlarını azaltmak için kükürt bileşiklerinin gazlardan arındırılması işlemidir. |
| Proses Emisyonları | Yanma dışındaki üretim süreçlerinden (reaksiyon, kırma, kurutma vb.) kaynaklanan emisyonlardır. |
| Kojenerasyon | Elektrik ve ısının birlikte üretildiği sistemlerdir; verimlilik yüksek, emisyon kontrolü kritiktir. |
| Akustik İzolasyon | Endüstriyel tesislerde sesin azaltılması için yapılan ses yalıtımı uygulamalarıdır. |
| Meslek Hastalıkları | İş ortamındaki kimyasal, fiziksel veya biyolojik etkenlerle oluşan kronik hastalıklardır. |
| İşveren Yükümlülükleri | İSG mevzuatına uygun olarak çalışan sağlığına yönelik alınması gereken yasal önlemlerdir. |
| Filtre Ömrü | Filtrasyon elemanlarının etkin çalışabildiği süre; genellikle 2-5 yıldır. |
| Total Organik Karbon (TOC) | Havadaki toplam organik karbon miktarıdır; hava kirliliği göstergesidir. |
| Partikül Boyutu (PM10, PM2.5) | 10 mikron ve 2.5 mikron altındaki partiküllerin sınıflandırılmasıdır; sağlık üzerinde ciddi etkileri vardır. |
| Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) | Bir projenin çevreye etkilerinin önceden analiz edilmesi sürecidir. |
| Gaz Analizörü | Emisyon gazlarının bileşimini ve yoğunluğunu ölçmekte kullanılan cihazdır. |
| Kalibrasyon | Ölçüm cihazlarının doğru sonuç vermesi için yapılan standart ayarlama işlemidir. |
| İzleme Sistemi | Emisyon değerlerinin sürekli ya da belirli aralıklarla izlendiği ölçüm sistemleridir. |
| Enerji Verimliliği | Enerji israfını önleyip minimum enerjiyle maksimum verim elde edilmesidir. |
| Atık Yönetimi | Sanayi atıklarının çevreye zarar vermeyecek şekilde toplanması, taşınması ve bertarafıdır. |
7.2. Emisyon izni nedir ve nasıl alınır?
Cevap: Emisyon izni, bir tesisin havaya kirletici salımı yapabileceğini ancak sınır değerleri aşmamak koşuluyla yetkili makamlardan aldığı izindir. Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlükleri veya Bakanlık tarafından verilir. Genellikle çevresel etki değerlendirmesi (ÇED), tesis yerleşim planı, baca envanteri ve emisyon ölçüm raporları istenir.
7.3. Hangi emisyon parametrelerinin ölçülmesi zorunludur?
Cevap: Zorunlu parametreler tesisin türüne göre değişmekle birlikte yaygın olarak şu gazlar ve partiküller izlenir:
- Toz (PM10, PM2.5)
- SO₂ (Kükürt dioksit)
- NOx (Azot oksitler)
- CO (Karbon monoksit)
- VOC (Uçucu Organik Bileşikler)
Aldehitler, formaldehit, asit buharları gibi proses bazlı bileşikler de izlenebilir.
7.4. Emisyon ölçümleri hangi sıklıkla yapılmalıdır?
Cevap: Ölçüm sıklığı tesisin kapasitesine, faaliyet türüne ve izin süreçlerine bağlıdır. Genelde yılda en az 1 defa yapılması gerekir. Sürekli emisyon izleme sistemleri (SEÖS) zorunlu olan tesislerde ise 7/24 veri izleme yapılır.
7.5. Yağ buharı emisyonları yasal bir sorun teşkil eder mi?
Cevap: Evet. Özellikle CNC işleme, metal kesme, enjeksiyon gibi işlemlerde açığa çıkan yağ buharı (mist) hem çalışan sağlığına hem de ekipmanlara zarar verir. Bu durum, 6331 sayılı İSG Kanunu ve SKHKKY kapsamında kontrol altına alınmalıdır. EN 12921-4 standardı gibi teknik kılavuzlara uygun filtreleme sistemlerinin kurulması önerilir.
7.6. Yağ buharı veya dumanı filtre sistemleri yasal olarak zorunlu mudur?
Cevap: Dolaylı olarak evet. İSG Kanunu, işverenleri, çalışanı risklerden korumakla yükümlü kılar. Eğer bir proses, solunabilir zararlı emisyon üretiyorsa, uygun filtreleme sistemleri kurmak zorunludur. Ayrıca, emisyon sınır değerleri aşılıyorsa, çevresel cezai yaptırımlar uygulanır.
7.7. Emisyon sınır değerleri nerede yayımlanmıştır?
Cevap: Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'nin EK-1, EK-2 ve EK-5 bölümlerinde sektörlere özel sınır değerler yer alır. Ayrıca ilgili Avrupa Birliği Direktifleri ve TS EN standartları da teknik kılavuzluk sağlar.
7.8. Emisyon ölçümleri kim tarafından yapılmalıdır?
Cevap: Sadece Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş akredite laboratuvarlar ölçüm yapabilir. Yetkisi olmayan firmalardan alınan raporlar geçersiz sayılır.
7.9. Emisyon ölçüm sonuçları nereye bildirilir?
Cevap: Sonuçlar e-Çevre İzin Lisans Portalı üzerinden dijital olarak yüklenir. Bakanlık gerek gördüğünde fiziki denetim ve rapor talep edebilir.
7.10. İşveren, çalışanları emisyonlardan korumakla yükümlü müdür?
Cevap: Evet. 6331 sayılı Kanun’un 4. maddesine göre işverenler, çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğe, havada bulunan kimyasal zararlı maddeler de dahildir.
7.11. Filtrasyon sistemi alırken nelere dikkat edilmelidir?
Cevap:
- EN 12921-4 gibi uluslararası standartlara uygunluk
- Tesisin proses türüne göre partikül tutma kapasitesi
- Bakım sıklığı ve filtre ömrü
- TCO (Toplam Sahip Olma Maliyeti) hesaplamaları
- Emisyon ölçüm sertifikaları ve üretici garantisi
7.12. Emisyon raporlamasında dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?
Cevap:
- İzokinetik ölçüm protokolüne uyulmalı
- Ölçümler standart sıcaklık ve basınç koşullarında yapılmalı
- Her parametre için en az 3 ölçüm alınmalı
- Kalibrasyon belgeleri rapora eklenmeli
- Ölçüm sonuçları referans değerlerle karşılaştırılmalı
7.13. SKHKKY’ye uyulmaması durumunda ne gibi yaptırımlar uygulanır?
Cevap:
- Para cezaları (2025 yılı itibarıyla 100.000 TL’yi aşan cezalara ulaşabilir)
- Faaliyetin durdurulması
- Çevre lisansının askıya alınması
- Çevre Kanunu kapsamında dava açılması
7.14. Çevre Denetimlerinde en çok hangi eksiklikler görülmektedir?
Cevap:
- Emisyon ölçüm raporunun olmaması
- SEÖS sisteminin çalışmaması
- Baca yüksekliği veya konumunun uygun olmaması
- Eski tip filtreleme sistemlerinin kullanımı
- Yetkisiz kişilerce ölçüm yapılması
7.15. Filtrasyon sistemleri yatırım mı gider mi olarak değerlendirilir?
Cevap: Filtrasyon sistemleri genellikle yatırım kalemleri arasında yer alır. Ancak işletme giderlerine etkisi düşük olduğu için uzun vadede maliyet avantajı sağlar. TCO analizi yapılması önerilir.
7.16. Çevresel izleme sistemi kurmak zorunlu mudur?
Cevap: SEÖS (Sürekli Emisyon İzleme Sistemi) bazı sektörler için zorunludur. Çimento, enerji, metalürji gibi büyük ölçekli sektörlerde 7/24 izleme ve veri aktarımı yükümlülüğü bulunmaktadır.
7.17. Hangi durumlarda filtre sisteminin performansı düşer?
Cevap:
- Filtre bakımının aksatılması
- Yanlış filtre seçimi (prosesle uyumsuzluk)
- Yüksek sıcaklık ve nem seviyeleri
- Filtrenin doyma noktasına ulaşması
Not: S.S.S. bölümü, sanayi kuruluşlarının yasal uyumluluklarını sağlarken karşılaştıkları teknik ve yönetimsel sorulara net ve doğru cevaplar sunacak şekilde Emist Yağ Buharı Filtre Sistemleri firması tarafından hazırlanmıştır.
8. Faydalı Linkler ve Kaynaklar
8.1. Resmi Mevzuat ve Yönetmelikler
| Mevzuat / Yönetmelik | Açıklama | Resmi Bağlantı |
|---|---|---|
| Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) | Sanayi tesislerinden kaynaklanan hava kirleticilerin sınırlandırılması, kontrol teknikleri ve ölçüm esaslarını belirler. | Resmi Gazete - 23.06.2022 |
| Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği | Emisyon izni, deşarj izni, gürültü izni gibi çevre lisanslarıyla ilgili süreçleri kapsar. | Resmi Gazete - 10.09.2014 |
| 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu | İşverenlerin çalışanları sağlık ve güvenlik yönünden koruma yükümlülüklerini düzenler. | Mevzuat Bilgi Sistemi - İSG Kanunu |
| Çalışanların Sağlık Gözetimine İlişkin Yönetmelik | Riskli ortamlarda çalışanların periyodik sağlık kontrollerine ilişkin düzenlemeleri içerir. | Resmi Gazete - 20.07.2013 |
| Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik | Kimyasallarla temas edilen işlerde alınması gereken sağlık ve güvenlik tedbirlerini düzenler. | Resmi Gazete - 12.08.2013 |
| Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik | Endüstriyel atıkların yakılması esnasında oluşan emisyonların kontrolünü düzenler. | Resmi Gazete - 06.10.2010 |
| Standart / Kılavuz | Açıklama | Kurum / Link |
|---|---|---|
| TS EN 14181 | Emisyon ölçüm sistemlerinin kalite güvencesi ve kalibrasyonuna ilişkin standarttır. | TSE – Türk Standartları Enstitüsü |
| TS EN 13284-1 | Bacalardan çıkan toz emisyonlarının ölçüm metodu. | TSE – Türk Standartları Enstitüsü |
| EN 12921-4 | Metal işleme sıvılarından kaynaklanan yağ buharı (mist) filtreleme sistemleri için güvenlik gereksinimleri. | CEN – Avrupa Standartları |
| OSHA 1910.1000 | ABD İş Sağlığı Kurumu’nun solunabilir yağ partiküllerine ilişkin sınır değer düzenlemeleri. | OSHA - USA |
| EPA Test Methods | ABD Çevre Ajansı’nın emisyon ölçüm yöntemleri. | EPA - Emission Measurement Center |
Bu bölümde Emist Yağ Buharı Filtre Cihazı markası aracılığıyla SKHKKY, İSG Kanunu, Yönetmelikler ve Sanayi Tesislerinin Mevzuatlara Uyum Rehberi kapsamını destekleyici olarak verilen tüm bağlantılar, sanayi tesislerinin emisyon yönetimi, çevre izin süreçleri, İSG uyumluluğu ve filtrasyon sistemlerinin yasal gereklilikleri hakkında doğrudan ve güvenilir bilgi alabileceğiniz resmi kaynaklardır.
FAYDALI BİLGİLER
2025-08-10
2025-08-02
2025-07-21
2025-07-18
2024-10-27
2024-11-20
AMERİKA B.D.
Birleşik Krallık
Almanya
İspanya
İtalya
Romanya
Bulgaristan
Meksika
Slovenya
